Scheiden? Overdrachtsbelasting besparen heeft soms nadelen
Bent u op huwelijkse voorwaarden getrouwd? Als u bij een scheiding het huis overneemt, moet u misschien 2% overdrachtsbelasting betalen. U kunt dit voorkomen door kort voor de scheiding de huwelijkse voorwaarden aan te passen. Besef dan goed dat deze aanpak ook andere fiscale gevolgen heeft.
Geen overdrachtsbelasting
Als de woning deel uitmaakt van de huwelijkse gemeenschap, hoeven u en uw partner geen overdrachtsbelasting te betalen. Ook hoeven u en uw partner deze belasting niet te betalen als de woning samen is aangekocht, waarbij u en uw partner minimaal 40% en maximaal 60% eigenaar zijn van de woning. Bent u op huwelijkse voorwaarden gehuwd en neemt u de hele woning van de partner over, dan moet u dus wel overdrachtsbelasting betalen. Deze heffing kunt u voorkomen als u de woning voor de scheiding onderbrengt in een zogenaamde beperkte huwelijksgemeenschap. Bij een woning met een waarde van € 250.000 bespaart u zo € 5.000. Maar hiervan moet u nog wel de notaris betalen.
Nadeel: kortere renteaftrek
Om de hele woning over te kunnen nemen, moet u waarschijnlijk een hypotheek afsluiten. Door de woning onder te brengen in een beperkte gemeenschap neemt u echter ook 50% van het fiscale verleden van uw partner over.
Stel, uw partner heeft de afgelopen 13 jaar over een lening van € 220.000 de rente mogen aftrekken, u helemaal niet. Om de woning over te nemen van uw partner
leent u € 250.000. Zonder wijziging van de huwelijkse voorwaarden had u nog recht op
30 jaar renteaftrek.Nadat u en uw partner de woning hebben ondergebracht in de beperkte gemeenschap heeft u over de helft van € 220.000 (€ 110.000) nog maar 17 jaar recht op renteaftrek. Over de resterende € 140.000 heeft u nog wel recht op 30 jaar renteaftrek.
Voordeel: minder verplichte aflossing
Als u de huwelijkse voorwaarden niet had gewijzigd, had u een nieuwe hypotheek moeten afsluiten: een hypotheek met een verplichte maandelijkse aflossing (annuïtair of lineair). Deze nieuwe hypotheek moet u binnen 30 jaar aflossen.
Door de huwelijkse voorwaarden wel te wijzigen, hoeft u alleen het gedeelte van € 140.000 verplicht af te lossen.
De andere € 110.000 mag u aflossingsvrij lenen.
Partnerpensioen blijkt bij scheiding vaak een lege huls
Steeds vaker is het partnerpensioen op risicobasis verzekerd. Als uw ex-partner na de scheiding overlijdt, heeft dit tot gevolg dat u geen recht heeft op partnerpensioen. Zeker als u alimentatie voor uzelf of de kinderen ontvangt, kan dit grote financiële problemen geven. Maar ook als uw alimentatieplicht vervalt door het overlijden van uw ex loopt u financiële risico’s. Bijvoorbeeld doordat u volledig voor de kinderen moet zorgen in combinatie met uw werk.
Wat is partnerpensioen?
Partnerpensioen is het pensioen dat aan u door de pensioenuitvoerder van uw partner wordt uitbetaald na diens overlijden. Als u gaat scheiden dan wordt het partnerpensioen, dat tot het moment van scheiden is opgebouwd, voor u omgezet in een bijzonder partnerpensioen. In dat geval ontvangt u ook na de scheiding als uw ex-partner overlijdt een partnerpensioen. Is het partnerpensioen echter op risicobasis verzekerd, is er geen recht opgebouwd en heeft u na de scheiding geen bijzonder partnerpensioen.
Opbouw- of risicobasis
Het partnerpensioen kan op twee manieren door de pensioenuitvoerder worden geregeld: opbouwbasis of risicobasis. Als het partnerpensioen op opbouwbasis is geregeld, dan wordt er daadwerkelijk een bedrag gespaard en voor u gereserveerd. Als na de scheiding uw ex-partner komt te overlijden, dan heeft u recht op deze pensioenuitkering. Als het partnerpensioen op risicobasis is geregeld, dan is dit vergelijkbaar met een overlijdensrisicoverzekering. Er wordt alleen premie betaald en geen bedrag gespaard. Hierdoor is er bij scheiding geen recht op een bijzonder partnerpensioen. Als na de scheiding uw ex-partner komt te overlijden ontvangt u geen bijzonder partnerpensioen.
Breng uw financiële risico tijdig in beeld
Als uw ex-partner komt te overlijden kan dit grote financiële gevolgen voor u en uw kinderen hebben. Zeker als u geen recht heeft op bijzonder partnerpensioen omdat het partnerpensioen op risicobasis was geregeld. Denk bijvoorbeeld aan de situatie dat u na de scheiding partner- en/of kinderalimentatie ontvangt. Als uw ex-partner overlijdt vallen deze inkomsten weg. Maar ook uw kosten voor de zorg voor de kinderen (bijvoorbeeld voor extra kinderopvang of studie) kunnen behoorlijk stijgen. Hier staat tegenover dat u wellicht recht heeft op een ANW uitkering. Het is belangrijk uw risico bij overlijden van uw ex-partner in beeld te brengen. U kunt dan tijdig maatregelen nemen om dit risico te verkleinen of zelfs weg te nemen.
Let op: dit geldt ook bij samenwoners!
Ook samenwoners kunnen na de scheiding recht hebben op bijzonder partnerpensioen. Hiervoor moet de partner voor de scheiding wel al zijn aangemeld bij de pensioenuitvoerder. En uiteraard geldt ook voor samenwoners dat er alleen een bijzonder partnerpensioen is als het partnerpensioen niet op risicobasis is geregeld. Omdat samenwoners steeds vaker samen kinderen hebben, is het ook voor hen van belang om na de scheiding de financiële risico’s bij overlijden van de ex-partmer tijdig in beeld te brengen.
Laat u goed begeleiden!
Vraag zo snel mogelijk na de scheiding aan uw adviseur om voor u inzichtelijk te maken welk financieel risico u loopt indien uw ex-partner komt te overlijden. U kunt dan tijdig de nodige maatregelen nemen om dit risico zo klein mogelijk te maken.
Gaat uw ex-partner met pensioen? Mogelijk heeft u nog rechten!
Het komt regelmatig voor dat op moment van de echtscheiding er niets is geregeld of vastgelegd over de verdeling van het pensioen. Toch kunt u, als u in het verleden gescheiden bent en uw ex-partner met pensioen gaat, nog recht hebben op een deel van dit pensioen. Ook al heeft u hierover nooit afspraken gemaakt.
De datum waarop u gescheiden bent is belangrijk
Of u recht heeft op een deel van het pensioen van uw ex-partner wordt bepaald door de regelgeving die op uw echtscheiding van toepassing is. De datum waarop u en uw ex-partner gescheiden zijn is hiervoor bepalend. Dit is de datum waarop uw echtscheiding is ingeschreven bij de gemeente.
Bent u gescheiden na 30 april 1995?
Als u na 30 april 1995 bent gescheiden geldt voor u de Wet Verevening Pensioenrechten bij Scheiding. Volgens deze wet heeft u recht op de helft van het door uw ex-partner tijdens het huwelijk opgebouwde ouderdomspensioen. Als u binnen twee jaar na de echtscheiding melding heeft gemaakt van uw scheiding bij de pensioenuitvoerder, krijgt u uw deel, op moment dat uw ex met pensioen gaat, rechtstreeks uitbetaald. Als u geen of te laat melding heeft gedaan bij de pensioenuitvoerder is uw wettelijk recht evengoed blijven bestaan. Uw ex-partner ontvangt dan het gehele pensioen en dient uw deel zelf aan u over te maken. Dit gaat om de helft van het bruto pensioen voor zover dit tijdens uw huwelijk was opgebouwd. Deze betaling is fiscaal bij u belast en voor uw ex aftrekbaar.
Bent u gescheiden tussen 27 november 1981 en 1 mei 1995?
Vóór 30 april 1995 is de vereveningswet niet van toepassing. Bent u gescheiden in de periode tussen 27 november 1981 en 1 mei 1995 en was u gehuwd in gemeenschap van goederen of huwelijkse voorwaarden met een finaal verrekenbeding? Dan is het arrest “Boon van Loon” mogelijk op uw situatie van toepassing. In dat geval heeft u recht op verrekening van de waarde van het pensioen van uw ex-partner. Dit recht op verrekening geldt niet alleen voor het tijdens het huwelijk opgebouwde pensioen, maar ook voor het pensioen uit de periode ervóór. Of u nu alsnog recht heeft op verrekening van de waarde van een deel van het pensioen van uw ex-partner hangt af van de afspraken zoals u deze destijds heeft vastgelegd bij de echtscheiding.
Bent u gescheiden vóór 27 november 1981?
Bent u vóór 27 november 1981gescheiden en heeft u in het verleden geen afspraken over het pensioen gemaakt of actie hiervoor ondernomen? Dan heeft u nu geen mogelijkheid meer om aanspraak te maken op een deel van het pensioen van uw ex.
Gaat u zelf met pensioen en bent u gescheiden? Ga dan na of u geen risico loopt.
In de situatie dat u nu zelf met pensioen gaat, kan het ook zo zijn dat uw ex-partner nog recht heeft op een deel van uw pensioen. Als u bij de echtscheiding geen afspraken over uw pensioen heeft gemaakt, loopt u mogelijk het risico dat u nog een deel van uw pensioen aan uw ex-partner moet afstaan. Ook al bent u dus al jaren geleden gescheiden. Is dit mogelijk voor u van toepassing? Laat u hierover dan goed informeren om onnodige verrassingen te voorkomen.
Melding echtscheiding aan pensioenuitvoerder vaak vergeten
Als u gaat scheiden, is het belangrijk om duidelijke afspraken te maken over de verevening van het opgebouwde ouderdomspensioen en deze tijdig te melden. Alle pensioenuitvoerders moeten uiterlijk twee jaar na de echtscheiding op de hoogte worden gesteld van de gemaakte afspraken. Uit onderzoek blijkt dat dit vaak niet gebeurt. Dit heeft tot gevolg dat er grote problemen ontstaan bij de uitbetaling van het ouderdomspensioen op het moment dat u of uw ex-partner met pensioen gaat.
Wat is verevening?
Pensioenverevening is een wettelijke regeling. Bij pensioenverevening wordt het ouderdomspensioen dat tijdens de huwelijkse periode is opgebouwd verdeeld tussen u en uw ex-partner. Op basis van de wet krijgt ieder, op het moment dat de pensioendatum van de pensioengerechtigde is bereikt, de helft van het tijdens huwelijk opgebouwde ouderdomspensioen uitbetaald. U kunt hiervan afwijken door hier samen met uw partner afspraken over te maken en vast te leggen in een echtscheidingsconvenant. Heeft u in het verleden huwelijkse voorwaarden opgesteld? Dan kunnen ook hierin afwijkende afspraken zijn vastgelegd.
Waarom moet ik de afspraken tijdig melden aan de pensioenuitvoerder?
Als u bent gescheiden moet u volgens de wet binnen twee jaar aan de pensioenuitvoerder de afspraken over de pensioenverevening melden. Alleen dan betaalt de pensioenuitvoerder ieders deel van het ouderdomspensioen individueel uit. U hoeft hier dan zelf in de toekomst verder niets voor te doen. De standaardverevening (ieder krijgt de helft van het tijdens huwelijk opgebouwde pensioen) kunt u individueel aan de pensioenuitvoerder melden. Ongeacht of u hierover met uw partner afspraken heeft gemaakt. Als u met uw partner afwijkende afspraken over de pensioenverevening heeft gemaakt, dient u de pensioenuitvoerders hierover samen te informeren.
Hoe informeer ik mijn pensioenuitvoerder?
Om de pensioenuitvoerder te informeren moet u gebruik maken van het formulier van de overheid: “Mededelingsformulier in verband met verdeling van ouderdomspensioen bij scheiding”. Alle pensioenuitvoerders dienen afzonderlijk met dit formulier te worden geïnformeerd. Om de melding te vereenvoudigen is recent het formulier vernieuwd. Deze vindt u op: klik hier.
Wat gebeurt er als ik mijn pensioenuitvoerder niet tijdig informeer?
Als u de pensioenuitvoerder niet of niet tijdig met het verplichte formulier informeert, blijft het wettelijk recht op verevening bestaan. Op het moment van pensionering zal de pensioenuitvoerder echter het gehele pensioen aan de pensioengerechtigde uitbetalen. U bent dan zelf verantwoordelijk voor het tussen u en uw ex-partner overmaken van het verevende pensioenbedrag. Dit kan tot grote praktische en fiscale problemen leiden. Deskundig advies over het vastleggen van de afspraken over de verevening van het pensioen en de tijdige melding daarvan, kan deze onnodige problemen in de toekomst voorkomen.
De oude woning na scheiding nog gezamenlijk? Let op bij uw aangifte IB 2020!
Mr. Emiel Rienstra RFEA
Bent u gescheiden en was u met uw ex in 2020 nog gezamenlijk eigenaar van de oude woning? Dan is het extra oppassen met het invullen van de aangifte inkomstenbelasting. Welk deel van de betaalde hypotheekrente kunt u nog aftrekken? Moet u het eigenwoningforfait nog bijtellen? Is er sprake van fictief betaalde of ontvangen alimentatie? Omdat bij dit deel van de aangifte vaak fouten gemaakt worden, controleert de Belastingdienst hier scherp op. Vult u de aangifte op dit punt niet goed in, dan is de kans groot dat u (onnodig) in de problemen komt met de Belastingdienst, en wellicht met uw ex-partner.
Wat bepaalt hoe u de oude woning moet aangeven?
Om uw oude woning op de juiste wijze in de aangifte te kunnen verwerken, is het antwoord op de volgende vragen van belang:
– is de woning fiscaal voor u nog een eigen woning?
– wie heeft welk deel van de hypotheekrente betaald?
– wie heeft in de woning gewoond?
Is de woning fiscaal voor u nog een eigen woning?
Zolang u in de woning woont is deze fiscaal ook een eigen woning (hoofdverblijf). Maar wat als u niet meer woont in de woning en uw ex woont er alleen? Vanaf dat moment zou de woning voor u fiscaal geen eigen woning meer zijn en uw recht op renteaftrek vervallen. Om u de tijd te geven om de scheiding te regelen, is in de wet geregeld dat de woning toch ook voor u fiscaal een eigen woning blijft (de zogenoemde scheidingsregeling). Dit geldt voor maximaal twee jaar vanaf de datum dat u definitief de woning heeft verlaten. U geeft in deze periode uw deel van het eigenwoningforfait (over uw eigendomsdeel) en uw deel van de betaalde rente (van uw deel van de schuld) aan. Deze kunt u gewoon in uw aangifte invullen waar u dat gewend bent: bij de “inkomsten uit eigen woning”.
Wat als de twee jaar om zijn (einde scheidingsregeling)?
Is het twee jaar geleden dat u de gezamenlijke woning heeft verlaten en uw ex woont er nog? Dan vervalt de scheidingsregeling en gaat voor u de woning naar box 3. Vanaf deze datum is uw deel van de betaalde rente niet meer aftrekbaar en geeft u geen eigenwoningforfait meer aan. Uw deel van de woning en de schuld vallen dan in box 3. Omdat 1 januari de peildatum voor box 3 is, geeft u de woning en de schuld pas in box 3 aan in het jaar nadat de scheidingsregeling is afgelopen. Heeft u inmiddels een nieuwe eigen woning gekocht? Dan heeft het aflopen van de scheidingsregeling meestal tot gevolg dat uw renteaftrek voor deze nieuwe woning lager wordt.
Wie heeft welk deel van de rente betaald?
Als u en uw ex niet ieder het eigen deel van de rente heeft betaald, kunnen er fiscaal problemen ontstaan. Rente is namelijk aftrekbaar als deze door u zelf is voldaan. Als uw ex de rente voor u heeft betaald, kan dit betekenen dat de renteaftrek voor u vervalt. Alleen als de betaling van de rente door uw ex aan strikte fiscale regels voldoet, blijft de renteaftrek voor u in stand. Wel moet u dan de door uw ex betaalde rente als fictief ontvangen partneralimentatie opgeven. De bijtelling vult u in onder de post “periodieke uitkeringen en verstrekkingen” en de aftrekpost kunt u kwijt onder “uitgaven voor een onderhoudsverplichting”. Het is van groot belang dat uw aangifte en die van uw ex op dit onderdeel volledig met elkaar overeenkomen. Dit verkleint de kans op correcties achteraf aanzienlijk.
Wie heeft in de woning gewoond?
Vanaf het moment dat u of uw ex de woning definitief heeft verlaten, gebruikt de achterblijvende partner ook het eigendomsdeel van de ander. Dit wordt fiscaal gezien als het ontvangen van het woongenot van dit deel van de woning. Hiervoor moet over dit deel van de woning een bedrag gelijk aan het eigenwoningforfait als fictief ontvangen partneralimentatie worden aangegeven. Degene die de woning heeft verlaten kan dit zelfde bedrag aftrekken als fictief betaalde partneralimentatie. De bijtelling vult u in onder de post “periodieke uitkeringen en verstrekkingen” en de aftrekpost kunt u kwijt onder “uitgaven voor een onderhoudsverplichting”.
Betaalt of ontvang u een woonvergoeding?
Hebben u en uw ex-partner afgesproken dat de een de ander een woonvergoeding betaalt voor het recht om in de woning te blijven wonen? Dan hoeft u dit bedrag niet in te vullen in uw aangifte inkomstenbelasting. Voor de betaler is dit niet aftrekbaar en voor de ontvanger niet belast.
Stem de aangifte goed met elkaar af
Heeft u in 2020 de oude woning nog gezamenlijk met uw ex in bezit? Stem de aangifte IB dan goed met elkaar af. De regelgeving is op dit onderwerp zeer complex. Vele gescheiden belastingplichtigen worden jaren later geconfronteerd met correcties door de belastingdienst. Met vervelende financiële gevolgen, maar ook vaak onnodige conflicten met de ex. Deskundige hulp bij het invullen van uw beider aangifte kan dit voorkomen. Onze scheidingsexperts helpen u hier graag bij.
Mr. Emiel Rienstra RFEA
Adviseur Expertisecentrum
Hij is in zijn functie als adviseur Expertisecentrum werkzaam als fiscalist, gespecialiseerd op het gebied van echtscheiding